‘Máy hút bụi’ lớn nhất thế giới xung trận

“Mammoth” - một nhà máy được thiết kế giống như chiếc máy hút bụi khổng lồ - chính thức vận hành vào ngày 8/5. Đây là nhà máy hút khí thải trực tiếp thứ hai do công ty Thụy Sĩ Climeworks xây dựng.

Nhà máy này lớn hơn “tiền bối” của mình - nhà máy khí thải Orca - 10 lần và thuộc quyền quản lý của công ty môi trường Climeworks.

Mammoth có khả năng thu hồi và lưu giữ 36.000 tấn khí/năm. Ảnh: Climeworks.

Nhà máy này sử dụng công nghệ thu khí trực tiếp (DAC) để hút không khí và loại bỏ carbon bằng cách sử dụng các phản ứng hóa học. Sau đó, carbon sẽ được bơm xuống lòng đất để tái sử dụng hoặc chuyển thành chất rắn để lưu trữ.

Climeworks có kế hoạch vận chuyển carbon dưới lòng đất, nơi nó sẽ được chuyển hóa một cách tự nhiên thành than đá. Quy trình này sẽ cấp một lượng năng lượng sạch dồi dào cho toàn Iceland.

Mục tiêu giảm 1 tỷ tấn carbon

Trong bối cảnh con người đốt nhiên liệu hóa thạch làm nồng độ carbon cao kỷ lục vào năm 2023, các giải pháp khí hậu thế hệ mới như DAC thu hút nhiều sự chú ý của chính phủ và ngành công nghiệp tư nhân.

Khi hành tinh nóng lên dẫn đến những hậu quả nặng nề, nhiều nhà khoa học cho rằng thế giới cần tìm cách loại bỏ carbon khỏi khí quyển và cắt giảm nhanh chóng nhiên liệu hóa thạch.

Climeworks bắt đầu xây dựng Mammoth vào tháng 6/2022 và xác định đây là nhà máy thu khí trực tiếp lớn nhất thế giới. Nhà máy có thiết kế theo dạng mô-đun với 72 thiết bị thu giữ khí carbon xếp chồng lên nhau. Trong tương lai, công ty sẽ bổ sung 12 thiết bị thu giữ carbon để tăng năng suất cho nhà máy.

Theo Climeworks, Mammoth có thể hút đến 36.000 tấn carbon mỗi năm từ khí quyển. Lượng khí này tương đương với mức khí mà 7.800 chiếc ôtô chạy bằng xăng thải ra khí quyển trong một năm.

Nhà máy có thiết kế theo dạng mô-đun với 72 thiết bị thu giữ khí carbon xếp chồng lên nhau. Ảnh: Climeworks.

Hiện Climeworks không đưa ra chi phí chính xác cho mỗi tấn carbon được loại bỏ. Tuy nhiên, chia sẻ với CNN, đại diện công ty cho biết chi phí ở khoảng 1.000 USD/tấn thay vì 100 USD/tấn - mức phí được các chuyên gia đánh giá là phải chăng và khả thi.

Jan Wurzbacher, đồng sáng lập và giám đốc điều hành của Climeworks cho biết, khi công ty tăng quy mô nhà máy và thực hiện một số công nghệ mới, mức phí xử lý carbon có thể giảm còn 300-350 USD/tấn vào năm 2030 và còn 100 USD/tấn vào năm 2050.

Wurrzbacher nói thêm việc vận hành Mammoth chỉ là bước đầu tiên trong kế hoạch loại bỏ carbon của Climeworks. “Nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, chúng tôi sẽ loại bỏ được 1 tỷ tấn carbon vào năm 2050”, ông nói thêm Climeworks có kế hoạch xây dựng các nhà máy DAC ở Kenya và Mỹ.

Bất ổn và nhiều rủi ro

Tuy nhiên, những công nghệ loại bỏ carbon như DAC vẫn còn gây tranh cãi. Nhiều người chỉ trích DAC là một công nghệ “đắt tiền, ngốn nhiều năng lượng và chưa được chứng minh ở quy mô lớn”.

Một số chuyên gia khí hậu cũng lo ngại các nhà máy thu khí trực tiếp có thể làm xao nhãng các chính sách cắt giảm carbon và nhiên liệu hóa thạch ở các quốc gia.

Lili, giám đốc chương trình kinh tế hóa thạch tại Trung tâm Luật Môi trường Quốc tế, nhận xét công nghệ này “có nhiều bất ổn và rủi ro sinh thái” khi thu giữ carbon dưới dạng rắn.

Ước tính, chi phí để loại bỏ 1 tấn carbon của Mammoth là 1.000 USD. Ảnh: Climeworks.

Ở một góc nhìn khác, Stuart Haszaldine, giáo sư về thu hồi và lưu trữ carbon tại Đại học Edinburgh, cho biết nhà máy Mammoth là “một bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu”. Tuy nhiên, ông cảnh báo đây chỉ là “một phần rất nhỏ” so với những gì cần thiết.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, tất cả thiết bị loại bỏ carbon trực tiếp trên thế giới chỉ có khả năng loại bỏ khoảng 0,01 triệu tấn carbon mỗi năm, thấp hơn nhiều so với mức 70 triệu tấn/ năm của mục tiêu khí hậu toàn cầu.

Hiện, có nhiều nhà máy sử dụng công nghệ DAC lớn hơn Mammoth đang được xây dựng. Ví dụ như Stratos - một nhà máy ở Texas với khả năng loại bỏ 500.000 tấn carbon mỗi năm, theo Occidental, đơn vị đứng sau nhà máy.

Tuy nhiên, Stratos có một nhược điểm, Occidental cho biết. Lượng carbon mà nhà máy thu được sẽ được lưu trữ sâu dưới lòng đất và sẽ được sử dụng để “tăng cường hoạt động khai thác dầu mỏ”, tức là làm tăng mức sử dụng nhiên liệu hóa thạch của thế giới.

Do đó, theo các chuyên gia, công nghệ DAC nói riêng và các công nghệ thu hồi và lưu giữ carbon thế hệ mới nói chung, cần được quản lý chặt chẽ và đảm bảo sử dụng đúng với mục đích bảo vệ môi trường.