Cách Na Uy trở thành ‘thiên đường’ dành cho xe điện

Số liệu từ Rho Motion cho thấy trong quý đầu năm, có đến 9 trên 10 ôtô mới bán ra tại Na Uy là xe thuần điện. Số liệu này cao hơn khá nhiều so với tỷ lệ trung bình 30% ghi nhận trên toàn khu vực châu Âu.

Năm ngoái, xe điện cũng chiếm ưu thế tại thị trường ôtô Na Uy với hơn 104.600 xe đến tay khách hàng. Để dễ hình dung, toàn thị trường Na Uy đã tiêu thụ tổng cộng 126.953 xe trong suốt 12 tháng của năm 2023.

Với sự vượt trội của xe điện tại quốc gia Bắc Âu này, Na Uy đang được xem như một “thiên đường” dành cho xe điện, nơi ôtô điện không chỉ áp đảo trong cơ cấu doanh số mà còn chiếm tỷ trọng lớn trên đường.

“Thiên đường” dành cho xe điện

Na Uy vốn là quốc gia sở hữu mạng lưới điện rộng lớn nhằm phục vụ nhu cầu sưởi ấm của người dân. Dù được biết đến như là quốc gia xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt hàng đầu lục địa già, nguồn điện của đất nước Bắc Âu này lại chủ yếu đến từ các nhà máy thủy điện, khiến nơi đây trở thành một “thiên đường” đầy tiềm năng cho sự phát triển bền vững của xe xanh.

Quay trở lại những năm 1990, Chính phủ Na Uy đã bắt đầu tung ra các ưu đãi dành riêng cho chủ sở hữu xe điện.

Nhằm mục tiêu đẩy mạnh chuyển đổi giao thông xanh, quốc gia Bắc Âu đã mạnh tay ưu đãi tài chính cho nhóm khách hàng mong muốn sở hữu xe điện, song song với việc xây dựng một hạ tầng trạm sạc đủ rộng lớn để phục vụ nhu cầu nạp lại năng lượng cho xe.

Các giải pháp khuyến khích xe điện được Na Uy tiến hành còn bao gồm loại bỏ khoản thuế 25% áp cho khách hàng mua xe điện tại nước này vào năm 2001, bên cạnh miễn giảm các khoản thuế và phí đường bộ, thậm chí miễn phí cho xe điện tại các bãi đỗ xe của thành phố.

Chính phủ Na Uy cũng trợ cấp cho hoạt động xây dựng các trạm sạc tư nhân và công cộng. Dù ở thời điểm ban đầu, mạng lưới trạm sạc công cộng rộng khắp trên toàn lãnh thổ Na Uy được xây dựng từ nguồn tiền nhà nước, các công ty tư nhân cũng nhanh chóng tham gia và đóng góp khá nhiều trong nỗ lực phát triển hạ tầng trạm sạc, tất nhiên với sự hỗ trợ đắc lực từ Chính phủ nước này.

Nhờ đó, khoảng cách giữa các trạm sạc trên các tuyến đường tại Na Uy được duy trì ở mức không quá 50 km. Khoảng cách này được đảm bảo trên cả những tuyến đường dẫn đến các khu du lịch ven biển hoặc điểm trượt tuyết nổi tiếng của quốc gia Bắc Âu.

Na Uy triển khai nhiều chính sách ưu đãi để phát triển xe điện. Ảnh: Bloomberg.

Những chính sách hỗ trợ từ Chính phủ Na Uy tỏ ra khá hiệu quả. Tháng 3/2014 đánh dấu quả ngọt đầu tiên trong nỗ lực điện hóa giao thông của quốc gia Bắc Âu khi thống kê cho thấy 1% ôtô con di chuyển trên đường phố là xe điện. Tỷ lệ này tăng lên 5% vào vào tháng 12/2016, đạt 10% vào tháng 10/2018 trước khi cán mốc 25% vào tháng 9/2022.

Tỷ trọng xe điện trong cơ cấu doanh số xe mới tại thị trường ôtô Na Uy cũng ghi nhận những tín hiệu tích cực. Nếu trong năm 2016, xe điện chỉ chiếm khoảng 29,1% tổng lượng xe mới bán ra thì sang năm 2020, tỷ trọng này đã đạt 74,7%. Mới đây nhất, năm 2023 đã chứng kiến xe điện tiếp tục áp đảo tại thị trường ôtô Na Uy với tỷ trọng gần 82,4% tổng doanh số xe mới, theo Rho Motion.

Hạ tầng trạm sạc là chìa khóa

Trang tin Nexus thuật lại câu chuyện của một người đàn ông tên Magnus Korpås vào năm 2019, khi vị giáo sư tại Đại học Khoa học và Công nghệ Na Uy chọn mua ôtô điện thương hiệu Tesla chỉ vì mạng lưới trạm sạc của hãng xe điện này được xem là rộng lớn nhất tại Na Uy vào thời điểm đó.

Tuy nhiên sau 5 năm, cơ sở hạ tầng trạm sạc tại Na Uy đã phát triển nhanh đến mức người dân nước này có thể dễ dàng tìm thấy trạm sạc thích hợp trong khu vực lân cận, bất kể hãng xe điện mà họ đang sử dụng.

“Tại Na Uy, ôtô điện phổ biến đến mức nếu chọn mua xe xăng, bạn sẽ thật khác biệt với số đông”, Magnus Korpås chia sẻ.

Hạ tầng trạm sạc là điểm tựa cho sự phát triển xe điện tại Na Uy. Ảnh: Terje Solsvik/Reuters.

Trong khi đó, thị trường xe điện tại Mỹ đang trải qua những khoảng thời gian tương đối khó khăn. Một ước tính được thực hiện vào tháng 3/2023 cho thấy chỉ có chưa đến 1% ôtô di chuyển trên các tuyến đường ở Mỹ là xe điện.

Một trong những trở ngại lớn nhất trên tiến trình điện hóa giao thông tại Mỹ là những lo ngại về phạm vi hoạt động của xe điện và sự phát triển của hạ tầng trạm sạc.

Một kết quả thăm dò do Trung tâm nghiên cứu các vấn đề công cộng của NORC đồng thực hiện với Viện chính sách năng lượng tại Đại học Chicago cho thấy trong 5.408 ý kiến được khảo sát, có đến một nửa thừa nhận sự hạn chế về số lượng trạm sạc tại Mỹ là nguyên nhân chủ yếu khiến họ chưa hứng thú với việc sử dụng ôtô điện.

Tại Mỹ, hạ tầng trạm sạc hiện hữu gần như phụ thuộc chủ yếu vào những nỗ lực đơn lẻ của Tesla, với khoảng hơn 163.000 trụ sạc Supercharger trên toàn lãnh thổ xứ cờ hoa.

Ở “thiên đường xe điện” Na Uy, Tesla cũng là hãng xe đầu tiên xây dựng trạm sạc dành riêng cho ôtô điện của mình. Dù vậy, Chính phủ quốc gia Bắc Âu cũng đã rất nhanh chóng vào cuộc để đảm bảo các trụ sạc có thể được tiếp cận dễ dàng cho tất cả khách hàng.

Theo Nexus, khoảng 7 triệu EUR đã được Na Uy đầu tư để xây dựng 1.900 trụ sạc vào năm 2011. Số liệu do Hiệp hội xe điện Na Uy cung cấp cho thấy đến cuối năm 2022, hạ tầng trạm sạc tại Na Uy đã có thể phục vụ cùng lúc 5.600 xe điện.

Thống kê cho thấy hơn 82% chủ sở hữu xe điện ở Na Uy chọn sạc ôtô điện tại nhà. Từ thực tế này, các hiệp hội nhà ở tại quốc gia Bắc Âu có thể xin trợ cấp tối đa 50% chi phí để mua sắm và lắp đặt bộ sạc dùng chung dành cho khách hàng sử dụng xe điện tại các khu nhà ở.

Phần lớn người dân Na Uy chọn sạc xe điện tại nhà. Ảnh minh họa: Zaptec.

Ông Petter Haugneland - trợ lý Tổng thư ký Hiệp hội xe điện Na Uy - cho biết Chính phủ nước này cũng đã ban hành luật trong đó quy định các bãi đỗ ôtô phải trang bị hạ tầng trạm sạc dành cho xe điện.

Những công ty tư nhân như Recharge hay Eviny cũng đang bắt tay xây dựng các trụ sạc nhanh tại Na Uy, cho phép xe điện nạp lại 80% dung lượng pin trong khoảng 30-45 phút. Các trạm sạc nhanh tư nhân kiểu này đang xuất hiện ở mọi nơi, từ các trạm nhiên liệu truyền thống cho đến những cửa hàng tạp hóa, thậm chí là bên ngoài những tiệm McDonalds và dọc theo các tuyến đường dài.

Dù vậy, nhiều ý kiến cho rằng Na Uy đang phải đau đầu tìm lời giải cho bài toán trả phí sạc xe. Theo Nexus, khách hàng sử dụng xe điện tại quốc gia Bắc Âu đang phải sử dụng quá nhiều nền tảng sạc khác nhau, tương ứng với đó là hàng loạt cách thức thanh toán chi phí sạc riêng biệt.

Việt Nam cũng đang phủ nhanh trạm sạc

Mạng lưới trạm sạc rộng khắp do VinFast xây dựng tại Việt Nam. Ảnh: VinFast.

Tại Việt Nam vào lúc này, VinFast là hãng xe điện duy nhất đang phủ sóng trạm sạc công cộng trên khắp cả nước. Thông tin từ VinFast cho hay hãng xe này đã bố trí hơn 150.000 trụ sạc công cộng trải rộng khắp 63 tỉnh thành và dọc theo 125 tuyến cao tốc, quốc lộ, tỉnh lộ trên cả nước với đa dạng công suất.

Khoảng cách tối đa giữa các trạm sạc công cộng dành cho xe điện VinFast trên các tuyến cao tốc, quốc lộ/tỉnh lộ được đảm bảo trong khoảng 65 km. Còn tại khu vực nội thành, khoảng cách giữa các trạm sạc VinFast được duy trì ở mức 3,5 km.

VinFast cũng vừa công bố loại trụ sạc siêu nhanh với công suất tối đa 360 kW. Theo thông tin do hãng cung cấp, trụ sạc này có khả năng cấp điện cho nhiều xe cùng lúc, đồng thời có thể tự động phân bổ công suất tối ưu cho từng xe, tùy số lượng và khả năng tiếp nhận.

Với các xe điện hạng sang như Audi, Porsche hay Mercedes-Benz, bên cạnh việc tự sạc tại nhà, chủ xe còn có thể đưa ôtô điện đến những điểm sạc nằm tại đại lý hoặc trung tâm dịch vụ của từng hãng. Một số đơn vị tư nhân như EV One hay V-GREEN cũng đang nỗ lực phát triển một mạng lưới trạm sạc đủ rộng lớn để phục vụ nhu cầu di chuyển xanh của khách hàng Việt Nam.

Tương tự quy định hiện hành tại Na Uy, Bộ GTVT cũng vừa ban hành thông tư số 09/2024, trong đó quy định kể từ ngày 5/10, những trạm dừng nghỉ xây mới trên cao tốc, quốc lộ hoặc đường tỉnh phải bố trí trụ sạc xe điện và dành ra một số vị trí đỗ nhất định cho ôtô điện chờ sạc.

Cụ thể, các trạm dừng nghỉ loại 1 và loại 2 bắt buộc phải có số vị trí đỗ cho ôtô điện vào sạc chiếm 10% tổng vị trí đỗ xe. Việc đầu tư hạ tầng dành để lắp đặt trụ sạc, thiết bị sạc sẽ phụ thuộc vào nhu cầu sử dụng và từng giai đoạn đầu tư.

Thông tư 09 của Bộ GTVT góp phần giải quyết những lo ngại của người dùng xe điện khi di chuyển trên cao tốc. Ảnh minh họa: VinFast.

Với các trạm dừng nghỉ loại 3 và 4, Thông tư của Bộ GTVT chỉ khuyến khích chứ không bắt buộc có ít nhất 10% tổng vị trí đỗ xe dành riêng cho ôtô điện vào sạc.

Nội dung Thông tư cũng nhấn mạnh trên các tuyến quốc lộ và đường cao tốc phải áp dụng quy mô trạm dừng nghỉ loại 1, loại 2 hoặc loại 3, phù hợp với quy hoạch kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Như vậy, các trạm dừng nghỉ trên cao tốc và những tuyến quốc lộ lớn sẽ gần như bắt buộc phải có trụ sạc và bố trí vị trí đỗ riêng dành cho nhu cầu sạc điện ôtô. Quy định này được kỳ vọng sẽ giúp hệ thống hạ tầng trạm sạc tại Việt Nam trở nên hoàn thiện hơn, góp phần đẩy nhanh quá trình điện hóa giao thông và giảm thiểu nỗi lo về phạm vi hoạt động cũng như cách thức sạc xe điện.